Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού

Η προστατευόμενη περιοχή 

Η προστατευόμενη περιοχή  Όρους Πάρνωνα & Υγροτόπου Μουστού  μπορεί δικαίως να χαρακτηριστεί  βοτανικός παράδεισος με μεγάλη οικολογική αξία, καθώς εκτιμάται ότι φιλοξενεί  κοντά στα 1000 είδη φυτών με εξέχουσα θέση να καταλαμβάνουν τα 84, ενδημικά, απειλούμενα, σπάνια και προστατευόμενα είδη χλωρίδας με περιοχή εξάπλωσης μέσα στον ευρύτερο όγκο του Πάρνωνα. Επίσης, σε ασβεστολιθικά πετρώματα και καλά κρυμμένα ανάμεσα στα φρύγανα φύονται 12 από τα 80 είδη ορχιδέας του ελλαδικού χώρου, είδη σπάνια και προστατευόμενα από σχετική νομοθεσία.

Στην περιοχή υπάρχουν περισσότεροι από 15 τύποι οικοτόπων, ορισμένοι από τους οποίους μοναδικοί ή ιδιαίτερα αξιόλογοι για τον Ελλαδικό και τον Ευρωπαϊκό χώρο. Τα δάση της μαύρης πεύκης (Pinus nigra) στον Πάρνωνα περιλαμβάνονται στον τύπο οικοτόπου προτεραιότητας «(Υπο-) Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα» του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Οδηγία των Οικοτόπων). Στο ίδιο Παράρτημα περιλαμβάνονται οι παράκτιες λιμνοθάλασσες, τα ενδημικά δάση με Juniperus spp. και οι χλοώδεις διαπλάσεις με Nardus, ποικίλλων ειδών, σε πυριτιούχα υποστρώματα των ορεινών ζωνών (και των υποορεινών ζωνών της ηπειρωτικής Ευρώπης). Επίσης, σημαντικοί για την προστατευόμενη περιοχή οικότοποι είναι τα θερμόφιλα δρυοδάση της Αν. Μεσογείου και της Βαλκανικής, τα ελληνικά δάση πρίνου και τα δάση ελληνικής ελάτης (Abies cephalonica).

Πέραν όμως της εξέχουσας  βοτανικής του σημασίας, ο Πάρνωνας είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε είδη θηλαστικών, πτηνών, αμφιβίων και ερπετών, εντόμων και άλλων ασπόνδυλων. Πιο συγκεκριμένα έχουν μέχρι σήμερα καταγραφεί ενδημικά, απειλούμενα, σπάνια και προστατευόμενα είδη ασπόνδυλων (21 είδη), αμφιβίων & ερπετών (24 είδη), ιχθυοπανίδας (2 είδη) και θηλαστικών (13 είδη με σημαντικότερα είδη τη βίδρα και το τσακάλι). Η λιμνοθάλασσα του Μουστού φιλοξενεί μόνιμα ή εποχιακά περί τα 42 απειλούμενα και σπάνια αυστηρά προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας.

 

Ο Πάρνωνας

Η Πελοπόννησος φημίζεται  για τα ψηλά βουνά της, που εκτός  από την αισθητική τους αξία είναι  και σημαντικοί βιότοποι, όπου βρίσκουν καταφύγιο πολλά σπάνια είδη φυτών και ζώων. Ο ορεινός όγκος του Πάρνωνα εκτείνεται κατά μήκος της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου. 

«Πάρνωνας» όνομα πανάρχαιο που σημαίνει «Λαμπερό Βουνό». Η ετυμολογία του ονόματος συνδέεται με τη ρίζα παρνα-(parna) που είναι προελληνική. Προέρχεται από την ίδια ρίζα με τις ονομασίες της Πάρνηθας και του Παρνασσού. Τις πρώτες αναφορές για το βουνό τις συναντάμε στον Στράβωνα και στον Παυσανία. Το βουνό είναι γνωστό και ως «Μαλεβός» ή «Κρόνιον Όρος», δηλαδή το ιερό βουνό του Κρόνου. Τα πρώτα ίχνη της ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή χρονολογούνται από ευρήματα της νεολιθικής εποχής. 

Οι οροσειρές του που  ξεπερνούν σε ύψος τα 1.500μ. είναι  περισσότερες από δέκα με ψηλότερη τη Μεγάλη Τούρλα με 1.934μ. υψόμετρο. Ο χλωριδικός του πλούτος, σπάνιος… Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 113 σπάνια φυτά, τα 12 είναι τοπικά ενδημικά, 86 είναι ενδημικά της Πελοποννήσου, ενώ 11 είναι σπάνια για τη χώρα μας, με σπουδαιότερο τον Δρυπώδη άρκευθο ή Δενδρόκεδρο (Juniperus drupacea)- ο Πάρνωνας είναι η μοναδική περιοχή στην Ευρώπη όπου εμφανίζεται- και το ασιατικό είδος θάλικτρο το ανατολικό (Thalictrum sp.).

 

Δάσος Δενδρόκεδρου

Ο Δρυπώδης άρκευθος ή δενδρόκεδρος είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό είδος της χλωρίδας του Πάρνωνα, διότι ο Πάρνωνας είναι η μοναδική περιοχή στην Ευρώπη που το συναντάμε σε αμιγή συστάδα 740 στρεμμάτων και μάλιστα σε υψόμετρο 800 με 1.000 μέτρα. Πρόκειται για είδος σπάνιο, ενδημικό της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο απαντά στη Νότια Ελλάδα (όρος Πάρνωνα, Πελοπόννησος). Το μεγάλης οικολογικής αξίας δάσος του του δενδρόκεδρου βρίσκεται στην περιοχή γύρω από τη μονή Μαλεβής στον Άγιο Πέτρο του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας. Η σπανιότητά του, του προσδίδει μεγάλη οικολογική και επιστημονική αξία και γι’ αυτό προστατεύεται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία.

Καθεστώς  προστασίας

Ο δενδρόκεδρος (Juniperus drupacea) προστατεύεται σύμφωνα με το Π.Δ. 67/81 και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ ως οικότοπος προτεραιότητας. Η περιοχή, “Κορυφές Όρους Πάρνωνα και περιοχή Μονής Μαλεβής”, έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 (GR2520006).

Σύμφωνα με την Κ.Υ.Α.  υπ’  αριθμ. 33999 (ΦΕΚ 353/ΑΠΠ/6.9.2010), όπως έχει τροποποιηθεί (δυνάμει της Κ.Υ.Α. υπ’ αριθμ. 26524, ΦΕΚ 160/ΑΑΠΘ/16.6.2011) και ισχύει, έχει χαρακτηρισθεί ως Περιοχή Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (υποπεριοχή 2.Ι: Συστάδα δενδρόκεδρου Μονή Μαλεβής) και ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης (υποπεριοχή 3.IV: Σημαντική περιοχή χλωρίδας Κορυφών Πάρνωνα).

Σύμφωνα με το ΦΕΚ 121Δ/1980, η περιοχή προστατεύεται ως "Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης", ενώ επιπροσθέτως στην ευρύτερη περιοχή έχουν καταγραφεί και άλλα σπάνια, απειλούμενα, ενδημικά και προστατευόμενα είδη χλωρίδας.

 

Ο Μουστός 

Λειτουργίες και αξίες υγροτόπου 

Οι υγρότοποι  έχει αναγνωριστεί ότι μπορούν να επιτελούν λειτουργίες οι οποίες είναι αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διεργασιών που συμβαίνουν σε αυτούς. Οι λειτουργίες που επιτελούνται στον υγρότοπο Μουστού είναι ποικίλες και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τη στήριξη της ορνιθοπανίδας, τη στήριξη της υδρόβιας ζωής, την αποθήκευση νερού, την παγίδευση ιζημάτων και τοξικών ουσιών, την τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων, καθώς επίσης την απομάκρυνση και το μετασχηματισμό θρεπτικών συστατικών.

Οι υγροτοπικές αξίες  που επιτελούνται στον υγρότοπο Μουστού περιλαμβάνουν σε υψηλό βαθμό τη βιολογική και την τοποκλιματική αξία, αλλά και άλλες όπως είναι η επιστημονική, η εκπαιδευτική, η αναψυχική, η βελτιωτική της ποιότητας του νερού, η αντιπλημμυρική και η αντιδιαβρωτική αξία.

Βιοποικιλότητα υγροτόπου

Η λιμνοθάλασσα Μουστού αποτελεί αξιόλογο δείγμα βιοποικιλότητας και  σημείο αναψυχής για τον επισκέπτη. Λόγω του νερού και της βλάστησης, καθώς και της παράκτιας τοποθεσίας της, προσελκύει αξιόλογη πανίδα. Πιο  συγκεκριμένα αποτελεί την κυριότερη περιοχή διαχείμασης υδρόβιων πουλιών στην Ανατολική Πελοπόννησο και είναι ιδιαίτερα αξιόλογη για την διαχείμαση και μετανάστευση των υδρόβιων, αρπακτικών και στρουθιόμορφων πτηνών καθώς βρίσκεται στο μεταναστευτικό διάδρομο των ανατολικών ακτών της Ελλάδας. Πολλά από τα είδη που έχουν καταγραφεί περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΕ. Επιπλέον έχει καταγραφεί πλήθος ερπετών, αμφιβίων, μικρών θηλαστικών καθώς και ψαριών στη λιμνοθάλασσα Μουστού και τις παρακείμενες τάφρους της.

Η περιοχή είναι σημαντική και για την παρουσία της βίδρας, που συνιστά έναν απομονωμένο αλλά βιώσιμο πληθυσμό. Οι βίδρες -που θεωρούνται απόλυτα προστατευόμενο είδος- ζουν μεμονωμένα σε ποταμούς, λίμνες και έλη. Χρησιμοποιούν όμως και τις παράκτιες ζώνες για τροφοληψία και μετακίνηση μεταξύ μικρών ή μεγαλύτερων υγρότοπων. Η βίδρα θεωρείται στην Ελλάδα το κορυφαίο αρπακτικό των υδάτινων συστημάτων. Είναι σε μεγάλο βαθμό νυκτόβια.

Το τσακάλι, ένα είδος που απειλείται με εξαφάνιση  στην Ελλάδα, απαντάται επίσης στην περιοχή του Μουστού και στις γύρω πεδινές εκτάσεις. Ο πληθυσμός του στην Ελλάδα υπολογίζεται σε λιγότερες από 170 ομάδες των 3-7 ατόμων. Το τσακάλι είναι το μεγαλύτερο σαρκοφάγο θηλαστικό της Πελοποννήσου, όπου και έχει καταγραφεί ο μεγαλύτερος αριθμός ομάδων του είδους αυτού συγκριτικά με την υπόλοιπη Ελλάδα. Είναι κρυπτικό είδος, μάλλον δειλό απέναντι στον άνθρωπο, δραστηριοποιείται κυρίως κατά τη διάρκεια της νύκτας και συχνά η παρουσία του διαπιστώνεται από το χαρακτηριστικό ουρλιαχτό του. Παμφάγο και πτωματοφάγο είδος, ζει κυρίως σε περιοχές χαμηλού υψομέτρου.

Καθεστώς  προστασίας

Η λιμνοθάλασσα Μουστού σε ευρωπαϊκό επίπεδο  έχει ενταχθεί στο Δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000) ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (με κωδικό GR2520003) σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΕ.

Αναφορικά στην εθνική νομοθεσία, η λιμνοθάλασσα Μουστού  έχει οριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΦΕΚ 329/Β/28-03-2001), ως Περιοχή Απόλυτης Προστασίας της Φύσης (υποπεριοχή 2.ΙΙ της ΚΥΑ) και ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης (υποπεριοχή 4.1. της ΚΥΑ) [σύμφωνα με την Κ.Υ.Α. υπ’ αριθμ. 33999 (ΦΕΚ 353/ΑΠΠ/6.9.2010), όπως έχει τροποποιηθεί (δυνάμει της Κ.Υ.Α. υπ’ αριθμ. 26524, ΦΕΚ 160/ΑΑΠΘ/16.6.2011) και ισχύει].

 

ΚΕΝΤΡΑ  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Στα Κέντρα Περιβαλλοντικής  Ενημέρωσης του Φορέα Διαχείρισης  πραγματοποιούνται προγράμματα ξενάγησης και είναι επισκέψιμα εργάσιμες ημέρες, αλλά και Σαββατοκύριακα και αργίες κατόπιν ραντεβού, για απλές επισκέψεις ή επισκέψεις σχολείων στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Σκοπός των κέντρων είναι ο επισκέπτης να γνωρίσει από κοντά την προστατευόμενη περιοχή χωρίς να βλάψει τα ευαίσθητα φυσικά οικοσυστήματα, να κατανοήσει ότι η φύση αποτελεί κομμάτι της ζωής του και ότι πρέπει να διαφυλαχθεί για τις επόμενες γενεές.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Άστρους βρίσκεται στη μία από τις δύο κύριες εισόδους στην περιοχή του Πάρνωνα (παραθαλάσσια είσοδος από Ναύπλιο) και ενημερώνει τους επισκέπτες για την προστατευόμενη περιοχή με έμφαση στον υγρότοπο του Μουστού. Η ξενάγηση στο Κέντρο Ενημέρωσης μπορεί να συνδυαστεί με περιήγηση στην προστατευόμενη περιοχή, θεματικές παρουσιάσεις και επιλεγμένες δραστηριότητες όπως πεζοπορίες σε μονοπάτια της προστατευόμενης περιοχής, καθώς επίσης και εκπαιδευτικές δραστηριότητες που στοχεύουν στη γνωριμία με την φύση.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Αγίου Πέτρου βρίσκεται στη μία από τις δύο κύριες ορεινές εισόδους στην περιοχή του Πάρνωνα, είσοδος από Τρίπολη και από Σπάρτη, ή από την παραθαλάσσια είσοδο του Άστρους, μέσω Ναυπλίου, αλλά και νοτιοανατολικά της Πελοποννήσου μέσω Λεωνιδίου. Η αίθουσα Έκθεσης Ερμηνείας Περιβάλλοντος έχει θεματικό πεδίο τα ενδημικά και σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας του Πάρνωνα με κύρια έμφαση στο ορεινό τμήμα του. Η ξενάγηση στο Κέντρο Ενημέρωσης μπορεί να συνδυαστεί με περιήγηση σε επιλεγμένο μονοπάτι της προστατευόμενης περιοχής.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Καστάνιτσας βρίσκεται στο εσωτερικό του ορεινού όγκου του Πάρνωνα κοντά στα σύνορα Αρκαδίας — Λακωνίας και ενημερώνει τους επισκέπτες για την προστατευόμενη περιοχή με έμφαση στην μακρόχρονη παρουσία του ανθρώπου στον Πάρνωνα και την επίδρασή του στα φυτά και τα ζώα. Στεγάζεται στο χώρο που λειτουργούσε το Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Η επίσκεψη στο Κέντρο Ενημέρωσης μπορεί να συνδυαστεί με μια βόλτα μέσα στον παραδοσιακό οικισμό και στα ερείπια του βυζαντινού πύργου του Καψαμπέλη ο οποίος βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του χωριού.

Αξίζει να αναφερθεί  ότι ο οικισμός της Καστάνιτσας  έχει χαρακτηρισθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και από το 1967 είναι από το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτηρισμένος Παραδοσιακός – Διατηρητέος Οικισμός με ιδιαίτερη φυσική και αρχιτεκτονική ομορφιά. Περίφημο από άποψη φυσικής ομορφιάς είναι το μεγάλο καστανοδάσος με έκταση 4.500 στρ.

Τα στοιχεία επικοινωνίας με τα Κέντρα είναι:

Τμήμα Πληροφόρησης Εκπαίδευσης & Δημοσιότητας
Φορέας Διαχείρισης  Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου  Μουστού
Άστρος Αρκαδίας, Τ.Κ. 22001
Τηλ.: 27550 22021, Φαξ: 27550 22025
Email: press@fdparnonas.gr
Web: www.fdparnonas.gr

 

Τι  πρέπει να γνωρίζετε; Γενικές πληροφορίες  για την περιοχή του Πάρνωνα  – Μουστού 

Η γεμάτη θρύλους  και παραδόσεις περιοχή του Πάρνωνα, με τα εκτεταμένα δάση, τα σπάνια φυτά, τα ζώα και τους σημαντικούς βιοτόπους, αλλά και με τα μοναστήρια, τα κάστρα, τους παλιούς μύλους και τα ιστορικά χωριά, είναι μια από τις χαρακτηριστικές περιοχές στην Ελλάδα όπου από τους προϊστορικούς χρόνους, συνυπάρχουν αρμονικά η φύση και ο άνθρωπος. Ο σπάνιος συνδυασμός βουνού και θάλασσας απαντά εδώ σε μια θαυμαστή αρμονία, συνθέτοντας τοπία απαράμιλλου φυσικού κάλλους. Παράλληλα η μακρόχρονη παρουσία του ανθρώπου στη περιοχή έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της στο τοπίο. Αρχαιολογικά ευρήματα, ιστορικοί οικισμοί, κρήνες, γεφύρια, όλα διάσπαρτα στην περιοχή, αναδεικνύουν ακόμα περισσότερο την αξία της.

Ένα σημαντικό  τμήμα της περιοχής του Πάρνωνα  είναι μέρος της τσακωνιάς, δηλαδή της περιοχής που κατοικείται  από τσάκωνες. Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει πολλά χωριά όπως είναι ο Πραστός (ιστορική πρωτεύουσα της τσακωνιάς), η Καστάνιτσα, η Σίταινα, τα Μέλανα, η Παλαιόχωρα, το Λεωνίδιο, ο Άγιος Ανδρέας και ο Τυρός. Τα τσακώνικα είναι η μόνη νεοελληνική διάλεκτος που δεν προέρχεται από την κοινή, αλλά αποτελεί εξέλιξη, όπως λένε οι ειδικοί, της αρχαίας δωρικής διαλέκτου.

Ένα άλλο κύριο  χαρακτηριστικό των περισσότερων χωριών του Πάρνωνα ήταν μέχρι πρόσφατα οι ετήσιες μετακινήσεις των κατοίκων, οι οποίοι από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τον Οκτώβρη κατοικούσαν σε ορεινές περιοχές ενώ την υπόλοιπη περίοδο σε πεδινές. Παραδείγματα τέτοιων μετακινήσεων υπάρχουν και σε ορισμένα άλλα μέρη της Ελλάδας, όμως τόσο εκτεταμένες όσο στον Πάρνωνα δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον Ελλαδικό χώρο.

Συμπερασματικά  αξίζει να σημειωθεί ότι ο συνδυασμός στοιχείων φυσικού (οικότοποι, χλωρίδα, πανίδα) και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος (ιστορικά, αρχαιολογικά μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί, παραδοσιακές δραστηριότητες) συνθέτει τη μοναδική φυσιογνωμία της περιοχής και της προσφέρει την δυνατότητα να αποτελέσει σημαντικό πόλο έλξης ειδικών μορφών τουρισμού.

Άστρος  Αρκαδίας, 22001, Τηλ: 27550 22021, Fax: 27550 22025  info@fdparnonas.gr www.fdparnonas.gr